Prof. dr hab. inż. Marian OSTWALD

Marian Ostwald urodził się 3 sierpnia 1947 r. w Poznaniu. Ojciec Zygmunt był artystą muzykiem (Opera Poznańska) i nauczycielem muzyki, matka Irena urzędniczką. Dziadek ze strony matki był Powstańcem Wielkopolskim. W roku 1975 zawarł związek małżeński z Jadwigą, posiada dwoje dzieci – Tomasza i Annę.

Po uzyskaniu matury w VIII LO im. Adama Mickiewicza (1965) rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Poznańskiej, na kierunku maszyny i urządzenia energetyczne. Stypendium fundowane z Zakładów Metalurgicznych POMET w Poznaniu pozwoliło na realizację pracy dyplomowej na zlecenie fundatora (projekt sprężarki tłokowej, promotor prof. dr hab. inż. Edmunda Tuliszka). Po uzyskaniu dyplomu magistra inżyniera podjął pracę jako konstruktor w Biurze Konstrukcyjnym Sprężarek w ZM POMET.

W trakcie studiów był zaangażowanym działaczem w Zrzeszeniu Studentów Polskich, pełniąc odpowiedzialne funkcję na szczeblu Rady Okręgowej ZSP w Poznaniu. W latach 1971 – 1972 był przewodniczącym Komisji Ekonomicznej RO, w latach 1972 – 1973 skarbnikiem; w latach tych był członkiem Komitetu Wykonawczego RO ZSP.

Po nawiązaniu kontaktu z prof. dr hab. inż. Ferdynandem Twardoszem, kierownikiem Zakładu Wytrzymałości Materiałów w Instytucie Mechaniki Technicznej Politechniki Poznańskiej (obecnie – Mechaniki Stosowanej), 1 listopada 1971 roku rozpoczął asystenckie studia przygotowawcze, a od 1 maja 1972 r. został zatrudniony na stanowisku asystenta. Kolejne etapy kariery zawodowej: starszy asystent 1973 r., adiunkt 1978 r., profesor nadzwyczajny na okres pięciu lat (1998 r.), profesor nadzwyczajny na czas nieokreślony (2003 r.), profesor zwyczajny (2013). W sierpniu 2012 r. uzyskał uprawnienia emerytalne. Od 5 sierpnia 2012 r. do 30 września 2017 roku był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a od 1 października 2017 r. do 30.09.2018 r. na podstawie umowy zlecenia.

Z powyższymi awansami związany był rozwój naukowy, którego uwieńczeniem było postanowienie Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 21 grudnia 2007 r. o nadaniu tytułu naukowego profesora nauk technicznych.

Pierwszym krokiem w rozwoju naukowym była obrona w dniu 18 maja 1978 r. pracy doktorskiej na temat: „Nieliniowe zagadnienie stateczności trójwarstwowych powłok walcowych poddanych obciążeniom złożonym” (promotor – prof. dr hab. inż. Ferdynand Twardosz). Podstawowe równania i wyniki obliczeń numerycznych z rozprawy były opublikowane w czasopismach Rozprawy Inżynierskie (1981) oraz Archiwum Budowy Maszyn (1979, 1982, 1985).

Po doktoracie Marian Ostwald rozpoczął badania nad optymalnym projektowaniem konstrukcji cienkościennych, korzystając m.in. z seminariów naukowych organizowanych przez International Centre for Mechanical Sciences CISM w Udine (1985 – dwa, 1990, 1996 – dwa). Pierwsze prace dotyczyły optymalizacji skalarnej (jednokryterialnej) trójwarstwowych powłok walcowych poddanych obciążeniu złożonemu, wykorzystując równania wyprowadzone w doktoracie. Wyniki opublikowane zostały m.in. w Archiwum Budowy Maszyn (1986, 1989) oraz w Computers & Structures (1990) i prezentowane na konferencjach krajowych i międzynarodowych

Dalsze badania dotyczyły optymalizacji wielokryterialnej trójwarstwowych konstrukcji powłokowych. Było to wówczas nowe podejście do tego problemu. Oryginalnym dorobkiem był program komputerowy MOST (Marian OSTwald), zawierający kilka nowatorskich rozwiązań, takich jak operowanie na ciągłych i dyskretnych zbiorach zmiennych decyzyjnych, na budowie zbioru rozwiązań kompromisowych w sensie Pareto oraz wyborze preferowanego rozwiązania optymalnego w oparciu o bibliotekę funkcji preferencyjnych. Późniejsze lata potwierdziły słuszność przyjętych rozwiązań, stając się pewnym standardem (dyskretne zbiory zmiennych decyzyjnych pozwalają na praktyczne wdrożenie wyników, ciągłe zbiory zmiennych na wyznaczenie aktywnych, istotnych dla problemu ograniczeń).

Uwieńczeniem tych badań była monografia habilitacyjna pt.: „Optymalne projektowanie trójwarstwowych konstrukcji powłokowych”, Wydawnictwo PP 1993. Kolokwium habilitacyjne odbyło się na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Poznańskiej w dniu 1 lipca 1994 roku. Wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie Structural Optimization (1996).

Dla zrozumienia roli i miejsca optymalizacji w procesie konstruowania wykorzystano elementy metodologii procesu projektowania. Optymalne projektowanie wielokryterialne wymagało sformułowania systemu wartości do wyboru kryteriów optymalizacyjnych i oceny rozwiązań. Podejście to pozwoliło na systemowe traktowanie optymalizacji i sformułowanie w kolejnych latach pojęcia projektowania systemowego (podręcznik 2016). Optymalizacja wielokryterialna stosuje pojęcie „rozwiązania idealnego” pozwalającego na określenie rozwiązania preferowanego. Rozwiązanie idealne stwarza możliwość szukania w naturze gotowych rozwiązań oraz procedur (np. algorytmy genetyczne i ewolucyjne). Optymalizacja systemowa oraz lekcja natury były inspiracją w szukaniu rozwiązań złożonych problemów inżynierskich, dominując w dalszej pracy zawodowej. Zostało to wykorzystane w badaniach, przedstawione w podręcznikach i stosowane w dydaktyce. Dalsze badania pozwoliły uzupełnić program MOST o nowe procedury i elementy systemów ekspertowych (doktorat Renaty Kasperskiej 2001).

Kolejnym obszarem badań było optymalne projektowanie cienkościennych belek walcowanych na zimno. Badania realizowano dzięki projektom badawczym i doktoratowi (Marcin Rodak 2007). Wyniki przedstawiono na światowych konferencjach i w czasopiśmie „Thin-Walled Structures” (2013).

Realizowane były również badania związane z optymalizacją wielowarstwowych konstrukcji kompozytowych – doktoraty Jakuba Kasprzaka (2007) i Radosława Wilde (2011).

Marian Ostwald w latach 1971 – 1993 zrealizował 26 prac zespołowych dla przemysłu, z których 12 należy zaliczyć do ważnych ze względu na zrealizowane wdrożenia oraz publikacje.

W styczniu 2010 r. uzyskał potwierdzenie uzyskania dwóch współautorskich patentów pt. „Sposób wytwarzania kształtownika dwuteowego”, patenty nr 206364 i 206365.

Łączny dorobek publikacyjny liczy ponad sto pozycji. Wyniki badań były opublikowane w czasopismach z tzw. listy filadelfijskiej i prezentowane na prawie 50 krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych, w tym w znaczących polskich konferencjach międzynarodowych (Shell Structures – Theory and Practice – Gdańsk, Lightweight Structures in Civil Engineering – Warszawa, Stability of Structures – Łódź, Modelowanie w mechanice – Wisła). Z konferencji i kongresów zagranicznych wymienić należy kongresy WCSMO (World Congress of Structural and Multidiscyplinary Optimization Zakopane 1997, Buffalo-Amherst USA 1999, Dalian Chiny 2001, Rio de Janeiro 2005), Third International Conference on Structural Engineering, Mechanics and Computation, Cape Town, South Africa (2007), Fifth International Conference on Thin-Walled Structures, Recent Innovations and Developments, Brisbane, Australia, (2008) oraz Fifth International Conference on Coupled Instabilities in Metal Structures CIMS Sydney, Australia (2008).

Prace naukowe były cytowane w literaturze polskiej i zagranicznej. Cytowania te były nie tylko w literaturze specjalistycznej, ale również w podstawowym polskim podręczniku z wytrzymałości materiałów (Z. Dyląg, A. Jakubowicz, Z. Orłoś: „WYTRZYMAŁOŚĆ MATERIAŁÓW”, WNT Warszawa, t. I (1996) i II (1997) oraz kolejne wydania).

Marian Ostwald był recenzentem wielu publikacji naukowych – książek, artykułów do czasopism krajowych oraz do renomowanych zagranicznych (tzw. lista filadelfijska), jak również artykułu przeglądowego dla Applied Mechanics Reviews ASME (2008).

Jednym z istotnych aspektów pracy naukowej jest rozwój młodej kadry. Marian Ostwald był promotorem czterech doktoratów. Były to wspomniane już prace:

• „Optymalizacja wielokryterialna konstrukcji z wykorzystaniem systemów ekspertowych”, Renata Kasperska, Uniwersytet Zielonogórski (2001),
• „Wielokryterialna optymalizacja prostokątnych wielowarstwowych płyt kompozytowych”, Jakub Kasprzak, studium doktoranckie PP (2007),
• „Dwukryterialna optymalizacja belek cienkościennych kształtowanych na zimno o wybranych przekrojach poprzecznych”, Marcin Rodak, studium doktoranckie PP (2007),
• „Wielokryterialna optymalizacja wielowarstwowych walcowych powłok kompozytowych”, Radosław Wilde, studium doktoranckie PP (2011).

Wszystkie doktoraty uzyskały tzw. granty promotorskie KBN, umożliwiając doktorantom m.in. finansowanie wyjazdów na konferencje zagraniczne oraz udział w seminariach naukowych CISM w Udine.

Obok czterech grantów promotorskich Marian Ostwald uczestniczył w pięciu projektach badawczych jako kierownik (jeden projekt) oraz wykonawca. Projekty poświęcone były badaniom elementów powierzchniowych i belek kształtowanych na zimno.

W latach 2010 – 2013 Marian Ostwald był kierownikiem z ramienia PP projektu wdrożeniowego realizowanego wspólnie z przedsiębiorstwem Solaris Bus & Coach w Bolechowie pt. „Opracowanie i wdrożenie do produkcji lekkiego autobusu miejskiego”. W trakcie realizacji projektu zespół młodych pracowników Zakładu nabrał dużego doświadczenia w realizacji obliczeń numerycznych metodą elementów skończonych skomplikowanych konstrukcji przestrzennych, zdobył wiedzę na temat nowoczesnych i przyszłych technologii oraz zrealizował szereg laboratoryjnych badań doświadczalnych. Projekt został uhonorowany nagrodą JM Rektora.

Łącznie Marian Ostwald zaangażowany był w realizację 10 projektów badawczych.

Wyniki badań naukowych realizowanych w Zakładzie Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji były przedstawione w szeregu monografii naukowych. Pierwszą była monografia pt.: „Stateczność i optymalizacja konstrukcji trójwarstwowych”, ITE Radom 2001 (współautor, współredaktor), podsumowującą wieloletni dorobek Zakładu w badaniu stateczności powłok, będąc uhonorowaniem pamięci twórcy poznańskiej szkoły stateczności konstrukcji trójwarstwowych, prof. Ferdynanda Twardosza. Kolejne cztery monografie poświęcono wynikom badań zrealizowanych w projektach badawczych (jedna w języku angielskim). Łącznie Marian Ostwald był współautorem i współredaktorem pięciu monografii naukowych.

Marian Ostwald był recenzentem dorobku profesorskiego (Politechnika Krakowska 2009), recenzentem w czterech postępowaniach habilitacyjnych i recenzentem siedmiu rozpraw doktorskich. W latach 2007-2014 był recenzował szereg projektów badawczych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Narodowego Centrum Nauki, oceniając ich wartość naukową oraz raporty końcowe z przeprowadzonych badań.

W roku akademickim 1973/1974 r. Marian Ostwald ukończył szkolenia pedagogiczne zorganizowane przez Politechnikę Poznańską oraz przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Prowadził zajęcia dydaktyczne (studia dzienne i zaoczne) z przedmiotów:

• wytrzymałość materiałów – wykłady, ćwiczenia, laboratoria; w ostatnich latach – wytrzymałość materiałów i konstrukcji, wykłady i ćwiczenia na studiach I i II stopnia,
• mechanika techniczna – wykłady i ćwiczenia,
• optymalizacja konstrukcji, w ostatnich latach – podstawy optymalnego projektowania, wykłady na studiach I, II i III stopnia,
• inżynieria systemów, podstawy informatyki (PWSZ Leszno).

Wszystkie wykłady miały charakter autorski, do których przygotowano prezentacje dydaktyczne, podręczniki oraz e-skrypty. Zajęcia prowadzone były na Wydziale Budowy Maszyn i Zarządzania oraz Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów, Wydziale Elektrycznym, Wydziale Inżynierii Zarządzania oraz Wydziale Fizyki Technicznej.

Do dorobku wydawniczego należy zaliczyć autorskie podręczniki z wytrzymałości materiałów (1997, 2003, 2007, 2011, 2012), zbiory zadań z wytrzymałości (2008, 2012) oraz optymalizacji konstrukcji (1987, 2003, 2005). Podsumowaniem były ich rozszerzone wydania:

• Podstawy optymalizacji konstrukcji w projektowaniu systemowym, Wydawnictwo PP 2016, wydanie I, nagroda specjalna JM Rektora PP,
• Podstawy wytrzymałości materiałów i konstrukcji, Wydawnictwo PP 2017, wydanie I,
• Podstawy wytrzymałości materiałów i konstrukcji – Zbiór zadań, Wydawnictwo PP 2018, wydanie III rozszerzone i poprawione podręcznika z 2008.

W roku 1998 Marian Ostwald był współautorem planu i programu studiów dla Instytutu Politechnicznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Lesznie, w której był zatrudniony w latach 1999 – 2011, od roku 2008 na stanowisku profesora zwyczajnego. Prowadził tam zajęcia z inżynierii systemów, informatyki oraz seminaria dyplomowe.

Dla potrzeb zajęć dydaktycznych prowadzonych na Politechnice Poznańskiej jak również w PWSZ w Lesznie przygotował materiały w postaci e-skryptów z podstaw mechaniki, wytrzymałości oraz inżynierii systemów i podstaw informatyki. Ta formy prezentacji materiałów dydaktycznych były w kolejnych latach sukcesywnie rozwijane.

Marian Ostwald prowadził przez wiele lat zajęcia na Studium Doktoranckim WBMiZ, przedstawiając wykłady z metod numerycznych i od 2003 r. z optymalnego projektowania konstrukcji. Był promotorem 12 dyplomowych prac magisterskich oraz 25 prac inżynierskich.

W dniu 17 maja 1996 r. Marian Ostwald został wybrany przez Radę Wydziału Budowy Maszyn na stanowisko prodziekana ds. studenckich i badań (kadencja 1996 – 1999, dziekan prof. dr hab. Czesław Cempel). W kadencji opracowano i wdrożono nowe zasady rozdziału pomocy socjalnej dla studentów przy współpracy z samorządem studenckim, opracowano zasady polityki badawczej w formie priorytetów zatwierdzonych przez Radę Wydziału, opracowano i wdrożono „wydziałową bazę danych” o indywidualnych osiągnięciach pracowników, system punktowy do oceny osiągnięć naukowo – badawczych i wdrożeniowych oraz zasady rozdziału środków finansowych na BW i DS na podstawie listy rankingowej. Rezultatem tych działań było uzyskanie pierwszej kategorii KBN w dziedzinie badań naukowych.

W dniu 14 maja 1999 r. został wybrany na stanowisko prodziekana ds. studenckich i badań na kolejną kadencję (1999 – 2002, dziekan prof. dr hab. inż. Adam Hamrol). Kontynuacja polityki badawczej z poprzedniej kadencji pozwoliła na ponowne uzyskanie pierwszej kategorii KBN. Wspólnie z WMRiT uruchomiono w 2001 roku dwa wydziałowe ergonomiczne laboratoria komputerowych (Marian Ostwald opracował wytyczne i nadzorował ich realizację). W latach 1999 – 2000 był członkiem Komitetu Organizacyjnego XIX Konferencji Drgania w układach fizycznych, a w 2001 – 2002 Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Jubileuszowej XX Konferencji (22 – 25 maja 2002 r.).

W dniu 1 października 2006 r. został powołany na rzecznika dyscyplinarnego dla studentów. Funkcję tą sprawował przez trzy kadencje, do roku 2016. Wiele prowadzonych przez niego spraw dotyczyło oszust i nadużywania cudzych praw autorskich (plagiatów).

W dniu 5 stycznia 2007 r. został wybrany na stanowisko Przewodniczącego Zarządu Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej. Z ramienia zarządu prezentował osiągnięcia Oddziału Poznańskiego na Jubileuszowym Zjeździe PTMTiS w Rogowie w 2008 r. (pięćdziesięciolecie działania towarzystwa). Był jednym z inicjatorów przyznania środowisku poznańskiemu organizacji II Kongresu Mechaniki Polskiej, przygotowując na zakończenie obrad I Kongresu w Warszawie w 2007 r. prezentację promującą środowisko poznańskie. W wyniku tych działań II Kongres Mechaniki Polskiej odbył się w Poznaniu w 2011 r.

W dniu 22 stycznia 2007 r. został wybrany sekretarzem Zarządu Komisji Nauk Mechanicznych i Budowlanych Oddziału Poznańskiego PAN w Poznaniu na kadencję 2007 – 2010. W latach 2011 – 2014 był Przewodniczącym tej Komisji. Z okazji obchodów 40. rocznicy działalności Oddziału PAN w Poznaniu przygotował poster prezentujący osiągnięcia Komisji.

W okresie od października 2007 r. do końca kadencji w 2008 r. pełnił obowiązki Przewodniczącego komisji konkursowej do zatrudniania na stanowiska dydaktyczne na WBMiZ. W kadencjach 2008 – 2012 oraz 2012 – 2016 był powołany na przewodniczącego Komisji do przeprowadzania konkursów na stanowiska profesorskie na WBMiZ (komisja przeprowadziła postępowanie w 15 konkursach). Był członkiem komisji powołanych do przeprowadzania postępowań o nadanie tytułu naukowego, przewodniczącym komisji do przeprowadzenie na wydziale przewodów habilitacyjnych. Był członkiem stowarzyszonym Sekcji Metod Obliczeniowych i Optymalizacji Komitetu Mechaniki PAN.

Za swoją działalność Marian Ostwald otrzymał szereg nagród i wyróżnień. W dniu 27 września 1999 r. został uhonorowany przez Prezydenta RP Srebrnym Krzyżem Zasługi, a w dniu 10 listopada 2005 r. Złotym Krzyżem Zasługi. W dniu 17 kwietnia 2015 r. został odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Marian Ostwald otrzymał dwie nagrody ministerialne: w 1979 r. indywidualną stopnia trzeciego za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych (rozprawa doktorska), w 2002 r. zespołową za współautorstwo i współredakcję monografii pt.: „Stateczność i optymalizacja konstrukcji trójwarstwowych”. Również JM Rektor Politechniki Poznańskiej uhonorował osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne licznymi nagrodami. Za działalność wydawniczą JM Rektor przyznał nagrody specjalne w 1997 r. (podręcznik „Podstawy wytrzymałości materiałów”) oraz w 2017 (podręcznik „Podstawy optymalizacji konstrukcji w projektowaniu systemowym” i całokształt działalności wydawniczej).