Prof. zw. dr Edmund KARAŚKIEWICZ (1899-1973)

Profesor Edmund Karaśkiewicz urodził się 20 listopada 1899 r. w Lipnie, pow. Oborniki. Zmarł 10 kwietnia 1973 r.

Po powrocie do kraju z rozformowanej armii generała Andersa, jako oficer, wrócił do Poznania.

Kariera naukowo-dydaktyczna profesora Edmunda Karaśkiewicza związana była z dwiema największymi uczelniami poznańskimi: Uniwersytetem Poznańskim (dzisiaj Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza) oraz Wyższą Szkołą Inżynierską (dzisiaj Politechniką Poznańską).

Praca dydaktyczna i naukowa Profesora Karaśkiewicza na Uniwersytecie Poznańskim to istotny wkład do historii fizyki poznańskiej w okresie powojennego 25-lecia. Wykłady z mechaniki teoretycznej oraz z teorii wektorów i tensorów Profesor rozpoczął w 1946 r. dla studentów fizyki i matematyki. Wszyscy fizycy i prawie wszyscy matematycy wykształceni w Poznaniu na Uniwersytecie do 1970 r. byli Jego uczniami w zakresie tych przedmiotów, doskonale pamiętając wyjątkowo jasne wykłady, a starsi z nich również ćwiczenia do tych wykładów.

Działalność naukowa profesora Karaśkiewicza na Uniwersytecie była od samego początku ściśle związana z tematyką akustyczną prowadzoną najpierw w Pracowni Akustycznej przy Katedrze Fizyki Doświadczalnej, następnie od 1952 r. w Zakładzie Akustyki i Teorii Drgań przy Katedrze Fizyki Teoretycznej, a od roku 1956 w powołanej wtedy samodzielnej Katedrze Akustyki i Teorii Drgań. W latach akademickich 1959/60-1961/62 profesor Karaśkiewicz pełnił funkcję kierownika tej katedry.

Przyjacielska współpraca profesora Karaśkiewicza z profesorem Markiem Kwiekiem w dziedzinie naukowej i organizacyjnej miała duże znaczenie dla rozwoju Katedry Akustyki i Teorii Drgań, jak również dla rozwoju akustyki światowej. Profesor Karaśkiewicz włożył bardzo wiele trudu w organizację i czynnie uczestniczył we wszystkich zainicjowanych w 1953 roku przez Profesora Kwieka dorocznych Seminariach Otwartych z Akustyki, które dzisiaj mają bardzo wysoką rangę specjalistycznych spotkań naukowych akustyków polskich z udziałem szeregu wybitnych uczonych zagranicznych.

Naukową działalność profesora Karaśkiewicza charakteryzują prace z dziedziny drgań układów akustycznych, z akustyki wnętrz, z akustyki nieliniowej, hałasów. Należy tutaj podkreślić duży wkład profesora Karaśkiewicza w opracowanie akustyki Teatru Wielkiego Opery i Baletu w Warszawie. Kierowane przez profesora Kwieka od 1957 roku prace akustyczne w czasie odbudowy tego teatru zostały po Jego tragicznej śmierci w 1962 roku w pełni przejęte przez profesora Karaśkiewicza w najbardziej decydującej dla akustyki teatru fazie.

W latach 1957-1961 był przewodniczącym Poznańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Był współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Akustycznego i przez pierwsze 2 lata istnienia towarzystwa pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Głównego.

W połowie 1962 roku profesor Karaśkiewicz przeniósł się do Politechniki Poznańskiej, pozostając jednak w stałym kontakcie z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza, zachowując zajęcia z mechaniki teoretycznej.

Profesor Karaśkiewicz rozpoczął działalność naukową i dydaktyczną w Politechnice Poznańskiej (wówczas Wyższej Szkole Inżynierskiej) już w roku 1946. Początkowo prowadził wykłady z matematyki i mechaniki na Wydziale Budownictwa Lądowego i na Wydziale Architektury.

Z powodu braku asystentów w tamtych latach sam Profesor prowadził zarówno wykłady, jak i ćwiczenia. Z inicjatywy Profesora powstaje, jako jedno z pierwszych na politechnice, Koło Matematyków, w którym prowadzi zajęcia systemem seminaryjnym, nauczając praktycznego zastosowania rachunku krakowianów oraz metody różnic skończonych do rozwiązywania zagadnień statyki. Dla pracowników nauki profesor Karaśkiewicz zorganizował seminarium z zakresu funkcji zespolonych oraz elementów teorii sprężystości.

Będąc na Wydziale Mechanicznym-Technologicznym, po objęciu Katedry Mechaniki Technicznej Profesor wprowadza cotygodniowe seminaria połączone z referowaniem własnych prac oraz szkoleniem. Początkowo kierunkiem zainteresowań była teoria sprężystości w ujęciu tensorowym, a następnie teoria drgań nieliniowych i problemy akustyki. Wzrastające znaczenie rachunku tensorowego w technice skłoniło profesora Karaśkiewicza do zorganizowania „Kursu podstaw teorii tensorów”.

W związku z szybkim i intensywnym rozwojem teorii drgań nieliniowych z inicjatywy Profesora zaczęto organizować co 2 lata w Poznaniu ogólnopolskie sympozja z teorii drgań nieliniowych, kontynuowane do dnia dzisiejszego pod nazwą Vibrations in Physical Systems. W bieżącym (2012 r.) roku odbyło się już XXV Sympozjum.

Jako Kierownik Katedry Mechaniki Technicznej profesor Karaśkiewicz dbał niezwykle troskliwie o rozwój młodej kadry naukowej.

W historii Wydziału Mechanicznego-Technologicznego (obecnie Wydziału Budowy Maszyn i Zarządzania) profesor Karaśkiewicz pełnił funkcję dziekana. Był to okres rozwoju Wydziału i ożywienia jego działalności naukowej, w efekcie czego Wydział jako pierwszy w Politechnice Poznańskiej uzyskał prawa doktoryzowania i habilitowania.

Z inicjatywy profesora Karaśkiewicza nawiązano współpracę z wieloma zakładami przemysłowymi, takimi jak: Zakłady Przemysłu Metalowego H. Cegielski, Zakłady Metalurgiczne – Pomet, Prozamet i inne. Poważne prace badawcze wykonano również dla Stilonu w Gorzowie, Azotów w Kędzierzynie oraz Fabryki Wagonów w Świdnicy. Dla pracowników przemysłu organizował kursy z zakresu teorii drgań i z zagadnień akustyki w budownictwie.

Osobiste kontakty łączyły profesora Karaśkiewicza z wieloma ośrodkami naukowymi w Polsce. Najważniejszymi z nich były:

• Katedra Teorii Sprężystości Uniwersytetu Warszawskiego, współpracował z profesorem Witoldem Nowackim,
• Zakład Ośrodków Ciągłych Instytutu Podstawowych Problemów Techniki, współpracował z profesorem Wacławem Olszakiem,
• Zakład Teorii Ośrodków Ciągłych Instytutu Podstawowych Problemów Techniki, współpracował z profesorem Henrykiem Zorskim,
• Zakład Teorii Drgań Instytutu Podstawowych Problemów Techniki, współpracował z profesorem Stefanem Ziembą,
• Katedra Mechaniki Akademii Górniczo-Technicznej, współpracował z profesorem Władysławem Boguszem,
• Katedra Mechaniki Politechniki Warszawskiej, współpracował z profesorem Zbigniewem Osińskim.

Należy podkreślić, że z wieloma ośrodkami naukowymi za granicą łączyły profesora Karaśkiewicza więzy przyjaźni i współpracy, m.in.:

• Katedrą Fizyki Uniwersytetu w Moskwie w ZSRR,
• Instytutem Akustyki w Moskwie w ZSRR,
• Instytutem Telekomunikacji w Marsylii we Francji,
• Instytutem Elektrotechniki z Li`ege w Belgii,
• Rumuńską Akademią Nauk w Rumunii,
• Instytutem Fizyki w Pradze w Czechosłowacji,
• Politechniką w Delft w Holandii.

Profesor Karaśkiewicz był członkiem Sekcji Mechaniki PAN i Sekcji Akustyki PAN. Był również Przewodniczącym Sekcji Podstawowej IV Wydziału Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, jednego z najstarszych towarzystw naukowych w Polsce. Profesor Karaśkiewicz był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej i wieloletnim przewodniczącym jej Oddziału Poznańskiego oraz członkiem Komitetu Redakcyjnego czasopisma Mechanika Teoretyczna i Stosowana.

Profesor Karaśkiewicz był autorem około 40 prac naukowych publikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych, kilku skryptów, które rozeszły się w wielu wydaniach oraz wielokrotnie wydawanej książki Rachunek wektorowy i tensorowy.

W uznaniu wieloletniej działalności naukowej, dydaktycznej, wychowawczej, organizacyjnej i społecznej profesor Edmund Karaśkiewicz został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Nagrodą Naukową m. Poznania, Złotą Odznaką m. Poznania, Orderem 10-lecia PRL oraz wielokrotnie Nagrodami Rektora za działalność naukową i dydaktyczną.

Ten suchy rys historyczny działalności naukowej, dydaktycznej, wychowawczej, organizacyjnej i społecznej profesora Edmunda Karaśkiewicza charakteryzuje Jego sylwetkę w sposób oczywiście niedoskonały. Był to bowiem naukowiec odznaczający się nie tylko pasją twórczego poszukiwania i podziwu godnej pracowitości, ale naukowiec spełniający w pełni wymogi stawiane mistrzom-nauczycielom gromadzącym wokół siebie uczniów i tworzącym szkołę, która pod ich kierunkiem prowadzi badania i rozwija się twórczo. Profesor Karaśkiewicz należał do ludzi odznaczających się szlachetną pasją nauczania, obdarzonych olbrzymim talentem dydaktycznym i pedagogicznym. Wokół Niego gromadzili się więc zawsze naukowcy różnych specjalności, a w pracy towarzyszyła Mu stale sympatia i uznanie współpracowników i kolegów. Był neutralny politycznie. Przez pewien czas pełnił funkcję przewodniczącego politechnicznej komórki Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, mówiąc „ja się przyjaźnię”.

Na podstawie biografii przygotowanych na jubileusz 70-lecia Profesora przez prof. Antoniego Śliwińskiego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz prof. Zbigniewa Głowackiego z Politechniki Poznańskiej.

Bogdan Maruszewski